‘Gelijkschakeling’ Nederlandse pers
Tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden de Duitse bezetters de macht over de Nederlandse kranten. Zij bepaalden wat er in de kranten werden gepubliceerd. Het ANP, de belangrijkste nieuwsbron, werd gelijkgeschakeld (werken volgens het keurslijf van de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP)).
‘Wehrmacht-bericht’
In mei 1940 moesten alle kranten het ‘Wehrmacht-bericht’ publiceren. Hiermee beloofden zij zich te houden aan de regels van de bezetters. Volksdagblad, een communistisch dagblad, plaatste een eigen verklaring, waarin stond vermeld dat de krant onder ‘gewijzigde omstandigheden’ zou verschijnen. Dit betekende het einde van het dagblad. Per direct kreeg Volksdagblad, maar ook alle andere communistische kranten, een verbod om nieuws te verspreiden.
Andere kranten, waaronder de Volkskrant, Algemeen Handelsblad, De Tijd en de Nieuwe Rotterdamsche Courant, werden vervolgens strikt gecontroleerd op hun berichtgeving. Het nieuws dat zij verspreidden was volgens de Duitse bezetters niet meer te vertrouwen. Dagelijks kregen zij te horen wat wel of niet mocht worden gepubliceerd.
‘Ondergrondse’ kranten
Hierdoor ontstond vrij snel de illegale pers, ook wel ‘ondergrondse’ genoemd. Onder levensgevaarlijke omstandigheden zorgden zij ervoor dat mensen op de hoogte bleven van het ‘echte’ nieuws, door bladen te drukken, uit te geven en te verspreiden. De illegale pers had als doel om mensen te informeren, aan te zetten tot verzet of een kritische houding te laten aannemen tegenover de Duitse bezetters.
‘Ondergrondse bladen’ hadden gemiddeld oplagen van 700 tot 1.000 exemplaren. Communistische kranten verspreiden ruim 1.000 exemplaren. Na het voorjaar van 1941 zelfs meer dan 10.000. Ondergrondse bladen verschenen niet periodiek. Het eerste blad dat met regelmaat verscheen was Bulletin (een stencil). Dit duurde echter tot september 1941.
Nadat Bulletin niet meer werd uitgebracht. Kwam Het Parool met een gedrukte uitgave, gevolgd door Vrij Nederland. De laatste was een initiatief van mensen met een anti-revolutionaire achtergrond. Lang heeft de redactie van Vrij Nederland niet bestaan. Eind 1941 werd bijna de gehele redactie gearresteerd door de Duitse bezetters. Om te voorkomen dat de redactieleden als schuldigen werden gezien, werd onmiddellijk weer een nieuwe redactie samengesteld. Dit ging tot 1943 goed. Door onenigheid besloot een aantal mensen een nieuwe krant op te richtten, Trouw.
Nieuws over de bevrijding
Op het moment dat de geallieerden Nederland binnenkwamen en de eerste grondgebieden van de Duitsers hadden veroverd, besloten de ‘ondergrondse bladen’ het nieuws weer zo veel mogelijk legaal te verspreiden.
De Waarheid kwam met een speciaal bevrijdingsnummer, waarin onder andere werd geschreven ‘Dank aan de geallieerde strijdmakkers’, ‘Voorwaarts met vereende kracht’ en ‘Burgers van Groningen!’. In het Algemeen Handelsblad van 2 mei 1945 werd aandacht geschonken aan de dood van Hitler en Mussolini, de ‘voedselbommen’ van de geallieerden en de noodpakketten met babygoederen voor aanstaande moeders. Een speciale Bedumer-editie van Trouw van 4 mei 1945 informeerde de mensen over de definitieve terugkeer van koningin Wilhelmina en prinses Juliana, de bevrijding van Delfzijl en Farmsum, maar ook over de situatie in Duitsland en de opmars van de Britten in Rangoon en de Deense grens.
‘Echte’ Bevrijdingskrant
Bent u benieuwd naar wat er direct na de bevrijding van Nederland in de kranten heeft gestaan? In het ‘historisch archief’ van Krant van uw Geboortedag hebben wij diverse ‘echte’ kranten uit 1945 liggen. Geen kopieën, geen reproducties. Het gaat om originele exemplaren! Van de meeste edities zijn nog slechts 1 of 2 exemplaren in tact gebleven.
Meer informatie
Op de website van Krant van uw Geboortedag staat een groot deel van de kranten uit ons ‘historisch archief’. Staat de krant die u zoekt er niet tussen? Of heeft u vragen? Neem gerust contact met ons!
Verras een familielid, goede vriend, een werknemer of relatie met een ‘echte, historische krant’!
Bron: wikipedia.nl
